11 Trường Hợp Không Nên Dùng ChatGPT: Khi Trí Tuệ Nhân Tạo Có Thể Gây Hại Hơn Lợi

Tôi Dùng ChatGPT Mỗi Ngày — Nhưng Đây Là 11 Việc Bạn Tuyệt Đối Không Nên Nhờ Đến AI. Tôi là một người sử dụng ChatGPT hàng ngày. Tôi đã viết rất nhiều về chatbot AI này — từ cách tạo lời nhắc hiệu quả, lý do bạn nên sử dụng chế độ thoại thường xuyên hơn, cho đến việc tôi suýt thắng giải NCAA bracket nhờ vào ChatGPT. Tôi là một người hâm mộ công nghệ này, nhưng tôi cũng hiểu rất rõ những giới hạn của nó. Bạn cũng nên hiểu điều đó, dù bạn đã sử dụng thành thạo hay chỉ mới bắt đầu làm quen. ChatGPT rất thú vị để thử công thức nấu ăn mới, học ngoại ngữ hay lên kế hoạch du lịch. Nó cũng được đánh giá cao trong việc hỗ trợ lập trình phần mềm. Nhưng điều đó không có nghĩa bạn nên “trao toàn quyền” cho ChatGPT trong mọi lĩnh vực của cuộc sống. ChatGPT không giỏi mọi thứ. Thực tế, có lúc nó tạo ra thông tin hoàn toàn sai lệch (gọi là “ảo giác”), thiếu cập nhật, và tự tin đến mức đáng ngại kể cả khi... nó sai hoàn toàn. Điều này không chỉ riêng ChatGPT, mà các công cụ AI tạo sinh khác cũng gặp vấn đề tương tự. Những giới hạn đó đặc biệt quan trọng khi bạn đối mặt với các vấn đề nghiêm trọng như sức khỏe, tài chính, pháp lý hay an toàn cá nhân. Nếu bạn còn lưỡng lự không biết khi nào nên ngưng dùng ChatGPT, thì đây là 11 tình huống mà bạn nên nghiêm túc cân nhắc “đặt AI xuống và chọn phương án khác”.

1. Tự Chẩn Đoán Vấn Đề Sức Khỏe. Tôi đã từng nhập các triệu chứng của mình vào ChatGPT vì tò mò, nhưng câu trả lời nhận được đôi khi giống như một cơn ác mộng. Cùng một triệu chứng có thể dẫn đến các chẩn đoán từ nhẹ như cảm cúm đến nặng như ung thư. Tôi từng hỏi về một khối u nhỏ trên ngực và ChatGPT bảo tôi có thể bị ung thư. Kết quả từ bác sĩ thật sự thì đó chỉ là một u mỡ lành tính – phổ biến ở 1/1.000 người. ChatGPT có thể hỗ trợ bạn lên danh sách câu hỏi cho bác sĩ, dịch thuật ngữ y khoa, hoặc giúp sắp xếp dòng thời gian triệu chứng — tất cả những điều đó đều hữu ích. Nhưng AI không thể khám bệnh, không thể yêu cầu xét nghiệm, và dĩ nhiên không có bảo hiểm trách nhiệm y khoa. 2. Xử Lý Vấn Đề Sức Khỏe Tâm Thần. ChatGPT có thể đưa ra một số kỹ thuật “giữ vững tinh thần”, nhưng nó không thể nghe điện thoại khi bạn thực sự đang khủng hoảng. Một số người dùng thử ChatGPT như một nhà trị liệu, nhưng kết quả chỉ tạm ổn nếu bạn luôn ý thức được giới hạn của nó. AI không thể cảm nhận cảm xúc, không biết ngôn ngữ cơ thể, không có trải nghiệm sống, và không hề có sự đồng cảm thật sự. Một nhà trị liệu được cấp phép có trách nhiệm pháp lý và đạo đức để bảo vệ bạn – ChatGPT thì không. Nếu bạn hoặc người thân đang trong tình trạng khủng hoảng, hãy gọi 988 (tại Mỹ) hoặc số hotline tại địa phương. 3. Ra Quyết Định Khẩn Cấp Liên Quan Đến An Toàn. Nếu báo động khí CO2 nhà bạn kêu vang, đừng mở ChatGPT để hỏi bạn có nên lo lắng không — hãy lập tức rời khỏi nhà. ChatGPT không thể ngửi thấy khí độc, phát hiện khói, hay gọi cấp cứu. Trong tình huống khẩn cấp, mỗi giây bạn gõ phím là một giây bạn không hành động để tự cứu mình. Hãy để ChatGPT là công cụ phân tích sau tai nạn — đừng trông đợi nó là người phản ứng đầu tiên.

4. Lập Kế Hoạch Tài Chính hoặc Thuế Cá Nhân. ChatGPT có thể giải thích ETF là gì, nhưng nó không biết bạn đang nợ bao nhiêu, mức thuế bang bạn, hay kế hoạch tài chính dài hạn của bạn. Dữ liệu huấn luyện của nó có thể không cập nhật theo luật thuế mới nhất. Tôi có bạn dùng ChatGPT để khai thuế từ các form 1099 — điều này cực kỳ rủi ro. Một CPA thật sự có thể giúp bạn tìm ra khoản khấu trừ hàng trăm đô hoặc tránh lỗi khiến bạn bị phạt nặng. Và nhớ rằng: mọi thứ bạn nhập vào ChatGPT có thể bị lưu lại và trở thành dữ liệu huấn luyện. Bao gồm cả thu nhập, số an sinh xã hội và tài khoản ngân hàng của bạn. 5. Xử Lý Dữ Liệu Bảo Mật hoặc Theo Quy Định Pháp Luật. Là một nhà báo công nghệ, tôi thường xuyên nhận các tài liệu bảo mật theo NDA. Tôi không bao giờ đưa chúng vào ChatGPT, vì điều đó đồng nghĩa với việc tài liệu rời khỏi vòng kiểm soát, lên máy chủ của bên thứ ba. Điều tương tự áp dụng cho hợp đồng khách hàng, hồ sơ y tế, giấy tờ cá nhân như giấy khai sinh hay hộ chiếu. Một khi bạn dán thông tin nhạy cảm vào ChatGPT, bạn không thể kiểm soát nó sẽ được lưu ở đâu, ai có quyền xem, hay liệu nó có dùng để huấn luyện AI tương lai không. 6. Thực Hiện Hành Vi Bất Hợp Pháp. Không cần giải thích gì thêm — đây là điều cấm kỵ.

7. Gian Lận Trong Học Tập. Tôi từng lén tra công thức trong lớp toán bằng iPod Touch, nhưng việc đó quá “hiền” so với việc dùng ChatGPT để viết cả bài luận. Các phần mềm chống đạo văn như Turnitin ngày càng giỏi phát hiện văn bản do AI viết. Nhiều giáo sư còn có thể “ngửi ra” văn phong AI từ xa. Đừng để AI làm bài hộ. Bạn đang tự cướp mất kiến thức của chính mình. 8. Theo Dõi Tin Tức và Thông Tin Mới. ChatGPT giờ có thể tìm kiếm thông tin theo thời gian thực (nhờ tính năng Search từ 2024), nhưng nó không tự động cập nhật liên tục. Bạn phải gõ yêu cầu mới để lấy thông tin mới. Với những trường hợp quan trọng như thảm họa, giá cổ phiếu, điểm số thể thao... bạn nên theo dõi qua các trang tin tức chính thống hoặc dữ liệu trực tiếp. 9. Cá Cược và Đặt Kèo. Tôi từng thắng một kèo cá cược thể thao nhờ ChatGPT, nhưng đó là nhờ tôi kiểm tra lại mọi số liệu với các nguồn thực tế — và cũng có phần hên. AI vẫn có thể cung cấp thông tin sai lệch, thống kê không chính xác, hoặc “ảo tưởng” về tỷ lệ thắng. ChatGPT không thể đoán được kết quả trận đấu ngày mai. 10. Soạn Di Chúc hoặc Hợp Đồng Pháp Lý. ChatGPT có thể giải thích khái niệm như “ủy thác có thể thu hồi”, nhưng khi soạn thảo văn bản có tính ràng buộc pháp lý, tốt nhất bạn nên nhờ luật sư. Luật di sản hoặc hôn nhân có thể thay đổi theo bang hoặc từng hạt. Nếu bạn bỏ sót một chữ ký cần thiết hoặc điều khoản bắt buộc, văn bản có thể vô hiệu. Hãy dùng ChatGPT để lập danh sách câu hỏi, và để luật sư của bạn viết ra văn bản hợp lệ. 11. Sáng Tác Nghệ Thuật. Đây là quan điểm cá nhân, nhưng tôi không cho rằng AI nên được dùng để tạo ra tác phẩm nghệ thuật mà bạn nhận là của mình. Tôi dùng ChatGPT để tìm ý tưởng hay tiêu đề, nhưng chỉ như một công cụ hỗ trợ. Đừng để AI thay thế nghệ sĩ. Điều đó không chỉ thiếu trung thực, mà còn làm mất đi phần “người” trong nghệ thuật. ChatGPT là một công cụ mạnh mẽ, thú vị và tiện lợi — nhưng nó không phải là vạn năng. Hiểu rõ những gì nó không nên làm quan trọng không kém gì hiểu những gì nó có thể làm. Giống như bất kỳ công cụ nào, việc sử dụng đúng mục đích mới mang lại lợi ích thực sự.