Hé lộ huyết thống bí ẩn của thiên tài Leonardo da Vinci: Cuộc truy tìm ADN thay đổi lịch sử

Khám phá chấn động: Dòng máu thật sự của Leonardo da Vinci và hành trình giải mã di sản di truyền của ông. Suốt nhiều thế kỷ, Leonardo da Vinci – thiên tài toàn năng của thời Phục Hưng – luôn là một biểu tượng bí ẩn cuốn hút giới sử học, khoa học và nghệ thuật. Ông được biết đến như một danh họa vĩ đại, một nhà phát minh vượt thời đại, và một trí tuệ không giới hạn. Thế nhưng, một trong những khía cạnh ít được biết đến nhất về ông chính là nguồn gốc gia đình và huyết thống cá nhân. Giờ đây, sau hàng chục năm nghiên cứu bền bỉ, một dự án di truyền học đột phá đã làm sáng tỏ điều tưởng chừng không thể: truy vết dòng máu của Leonardo da Vinci từ thế kỷ 14 đến hiện tại, mở ra những kết nối bất ngờ và hé lộ bí mật về nguồn gốc của thiên tài vĩ đại.

Một hành trình nghiên cứu ADN mang tính lịch sử. Tháng 5 năm 2025, hai nhà sử học người Ý – Alessandro Vezzosi và Agnese Sabato – đã công bố kết quả hơn ba thập kỷ nghiên cứu huyết thống của Leonardo da Vinci trong cuốn sách có tựa đề Genìa da Vinci. Genealogy and Genetics for Leonardo’s DNA (Gia tộc da Vinci: Phả hệ và Di truyền trong ADN của Leonardo). Công trình đồ sộ này đã dựng nên một cây phả hệ kéo dài 21 thế hệ, từ năm 1331 cho đến thời hiện đại, ghi nhận hơn 400 cá nhân thuộc dòng họ Da Vinci, trong đó có 15 hậu duệ nam mang dòng máu trực hệ từ cha của Leonardo – ông Piero da Vinci. Dự án “Leonardo da Vinci DNA”, khởi động từ năm 2016, hướng đến việc tìm hiểu yếu tố sinh học đứng sau tài năng thiên bẩm của Leonardo: từ trí tuệ sáng tạo đến tình trạng sức khỏe. Phương pháp nghiên cứu tập trung vào nhiễm sắc thể Y – loại di truyền chỉ truyền qua dòng nam, cho phép các nhà khoa học lần theo dấu vết sinh học dù Leonardo không có con cháu trực tiếp. Xác nhận ADN và hé lộ những liên kết bất ngờ. Nhờ kết hợp giữa nghiên cứu phả hệ truyền thống và phân tích di truyền học hiện đại, nhóm nghiên cứu đã xác nhận sự tồn tại của một dòng máu nam nối tiếp từ cha của Leonardo. Cụ thể, qua việc so sánh ADN với hậu duệ của người em cùng cha khác mẹ của Leonardo – ông Domenico Benedetto – nhóm đã tìm ra sáu người mang nhiễm sắc thể Y trùng khớp, chứng minh sự liên tục của dòng họ Da Vinci. Không dừng lại ở đó, nghiên cứu còn mở rộng tới các thành viên trong gia đình mở rộng của Leonardo, trong đó có những người được cho là đã có ảnh hưởng nhất định đến di sản của ông. Một trong những phát hiện quan trọng nhất là ngôi mộ tập thể trong nhà thờ Santa Croce ở thị trấn Vinci, nơi nghi ngờ là nơi an nghỉ của nhiều người thân trong gia đình Leonardo. Các nhà nhân chủng học từ Đại học Florence hiện đang khai quật và phục dựng các mảnh xương, trong đó có những bộ hài cốt nam có khả năng cao liên kết với huyết thống của Leonardo – từ đó mở ra cánh cửa tái tạo ADN của ông.

Tìm kiếm dấu vết sinh học trên bản thảo và di vật xưa. Không chỉ dừng lại ở phần mộ tổ tiên, nhóm nghiên cứu còn triển khai các kỹ thuật hiện đại để tìm ADN trên các bản thảo, bản vẽ và giấy tờ cũ của Leonardo. Theo Jesse H. Ausubel – Giám đốc dự án tại Đại học Rockefeller – chỉ cần một dấu vân tay hoặc tế bào biểu bì còn sót lại trên trang giấy cũng có thể cung cấp dữ liệu di truyền quý giá. Việc này không chỉ góp phần xác thực tính nguyên bản của các tác phẩm của Leonardo mà còn cho phép các nhà khoa học hiểu rõ hơn về cơ thể, sức khỏe và bộ gen của ông, từ đó có thể lý giải một số đặc điểm thể chất, thậm chí là nguyên nhân qua đời. Ngoài ra, các mẫu ADN cổ (paleogenomic) từ mộ phần tại Vinci cũng đang được phân tích chuyên sâu. Nếu trích xuất thành công và khớp với hậu duệ hiện tại, đây sẽ là bước tiến lớn trong việc xây dựng chân dung di truyền đầy đủ đầu tiên về một thiên tài Phục Hưng. Tái dựng lịch sử gia đình Leonardo. Dự án ADN Leonardo da Vinci cũng giúp giới khoa học tiếp cận sâu hơn với đời sống của gia đình ông. Nhóm nghiên cứu đã xác định được bảy ngôi nhà từng thuộc sở hữu dòng họ Da Vinci ở làng Vinci và một số tài sản cá nhân của Leonardo tại địa phương. Đặc biệt, một phát hiện gây chú ý là bức vẽ than kỳ lạ mang hình “rồng kỳ lân” trên lò sưởi của một căn nhà cổ – mang phong cách rất gần với những tác phẩm được xác thực của Leonardo. Nếu được công nhận, đây có thể là một trong những dấu tích nghệ thuật ít được biết đến của ông. Một bước ngoặt lớn khác là tiến triển trong việc xác định thân thế người mẹ bí ẩn của Leonardo. Qua các tài liệu pháp lý cổ, các nhà sử học nghi ngờ rằng mẹ ông có thể là một nô lệ phương Đông tên Caterina – từng là người hầu trong một gia đình ngân hàng giàu có tại Florence. Manh mối này được tìm thấy trong các di chúc và ghi chú quyên tặng từ năm 1449, mở thêm một chương mới về tuổi thơ của thiên tài.

Di sản di truyền – cầu nối giữa quá khứ và hiện tại. Hành trình giải mã huyết thống của Leonardo da Vinci không chỉ là một nghiên cứu di truyền học đơn thuần, mà còn là một cuộc hành trình khám phá văn hóa và lịch sử sâu sắc. Bằng cách kết nối những tế bào trong quá khứ với hiện thực ngày nay, dự án này đang định hình lại cách chúng ta hiểu về một trong những bộ óc vĩ đại nhất nhân loại từng sản sinh. Và biết đâu, trong tương lai gần, chính ADN của Leonardo sẽ mở lối cho những phát hiện khoa học và nghệ thuật mới – điều mà có lẽ chính ông cũng từng mơ tới.