Trong gần hai thập kỷ, Israel đã tránh đối đầu trực diện với các kẻ thù lớn nhất của mình. Họ chấp nhận các cuộc giao tranh giới hạn với Hamas — tổ chức Hồi giáo kiểm soát Dải Gaza — nhưng vẫn để nhóm này tiếp tục cầm quyền tại đây. Với Hezbollah, lực lượng dân quân thân Iran tại Liban, Israel duy trì một trạng thái "bình yên căng thẳng", dù Hezbollah ngày càng củng cố vị trí ở miền nam Liban. Và dù đã lên kế hoạch cho một chiến dịch lớn chống lại Iran, Israel vẫn chỉ dừng lại ở những hoạt động bí mật quy mô nhỏ. Tuy nhiên, kể từ sau vụ tấn công đẫm máu của Hamas vào ngày 7 tháng 10 năm 2023, Israel đã thực hiện một sự chuyển hướng chiến lược mạnh mẽ. Chiến dịch quân sự quy mô lớn hiện nay nhằm vào Iran không chỉ cho thấy sự thay đổi chưa từng có trong học thuyết quân sự của Israel mà còn làm đảo lộn cán cân quyền lực ở Trung Đông. Israel đã phá vỡ liên minh khu vực do Iran dẫn đầu và khẳng định vị thế là cường quốc quân sự hàng đầu trong khu vực.
Sau nhiều năm để Hamas chuẩn bị cho cuộc tấn công ngày 7/10, Israel đã đáp trả bằng một chiến dịch tàn khốc chưa từng thấy trong chiến tranh hiện đại. Sau đó, nước này tiến hành ám sát phần lớn ban lãnh đạo của Hezbollah, tàn phá các khu vực rộng lớn tại miền nam Liban. Giờ đây, tại Iran, Israel thực hiện chính xác những cuộc tấn công toàn diện mà trước đây chỉ dám đe dọa, chứ chưa bao giờ dám thực hiện. “Chúng tôi đang thay đổi bộ mặt Trung Đông,” Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu phát biểu trong một buổi họp báo gần đây. “Và điều này có thể dẫn đến những thay đổi sâu rộng ngay trong nội bộ Iran.” Dù tuyên bố này vẫn còn gây tranh cãi, không thể phủ nhận rằng chiến dịch quân sự của Israel đã làm suy yếu Iran. Tuy vậy, nó chưa thể phá hủy chương trình hạt nhân của nước này hay làm sụp đổ chính quyền Tehran — và khả năng đạt được hai mục tiêu đó vẫn chưa chắc chắn. Cuộc chiến cũng có nguy cơ biến thành một vũng lầy quân sự kéo dài, không có lối thoát rõ ràng. Dẫu vậy, thực tế cho thấy cục diện Trung Đông đã biến đổi. Hamas không còn là mối đe dọa nghiêm trọng đối với Israel. Ảnh hưởng của Hezbollah tại Liban cũng giảm sút đáng kể. Chính phủ Syria — một trụ cột của liên minh do Iran hậu thuẫn — đã bị lật đổ vào tháng 12 năm ngoái, phần lớn vì Hezbollah không còn khả năng hỗ trợ. Những thay đổi địa chính trị sâu sắc này còn phản ánh một sự chuyển biến lớn trong tâm lý và tư duy chiến lược của người Israel sau ngày 7/10. Đối với giới phê bình, cuộc tấn công đó là hậu quả tất yếu của việc Israel phong tỏa Gaza, chiếm đóng Bờ Tây, và thất bại trong việc tiến tới giải pháp hòa bình với người Palestine. Nhưng với nhiều người Israel, bài học rút ra lại ngược lại: Họ cho rằng thảm kịch hôm đó bắt nguồn từ việc Israel không chủ động ra tay tiêu diệt các mối đe dọa từ sớm.
“Trong 20 năm trước ngày 7/10, chúng tôi đã để các mối nguy phát triển ngay sát biên giới, tin rằng tình báo sẽ cảnh báo kịp thời,” Trung tướng Amos Yadlin, cựu giám đốc tình báo quân sự Israel, nhận định. “Cú sốc của ngày 7/10 đã thay đổi hoàn toàn tư duy đó,” ông nói. “Giờ đây, chúng tôi không còn đợi bị tấn công. Chúng tôi không cho phép bất ngờ xảy ra nữa.” Chiến lược này gợi nhớ đến thời kỳ đầu lập quốc của Israel, khi nước này sẵn sàng hành động nhanh chóng và dứt khoát trước các mối đe dọa. Một ví dụ rõ ràng là cuộc chiến tháng 6 năm 1967, khi Israel tấn công phủ đầu Ai Cập sau khi quân đội Ai Cập dàn quân áp sát biên giới phía nam Israel. “Khi Ai Cập tập trung quân sát biên giới, chúng tôi không chờ bị bất ngờ,” ông Yadlin nói. “Giờ đây, học thuyết đó đang được hồi sinh.” Học thuyết mới này là kết quả của quá trình đánh giá lại kéo dài nhiều tháng, trong đó quân đội Israel dần lấy lại sự tự tin sau thất bại nặng nề ngày 7/10. Mặc dù Israel đã đáp trả Hamas bằng lực lượng áp đảo, ban đầu họ vẫn thận trọng với việc đối đầu trực tiếp với Hezbollah và Iran. Trong tuần đầu sau cuộc tấn công của Hamas, ông Netanyahu thậm chí đã hủy bỏ kế hoạch tấn công phủ đầu Hezbollah vì lo ngại chiến tranh nhiều mặt trận với liên minh do Iran dẫn đầu. Trong gần một năm sau đó, Israel chỉ duy trì xung đột mức độ thấp với Hezbollah dọc biên giới. Dù xung đột với Iran leo thang trong năm 2024, Israel vẫn giới hạn các cuộc tấn công để tránh chiến tranh toàn diện. Tuy nhiên, bước ngoặt đã đến vào tháng 9 năm ngoái, khi Israel bất ngờ tiêu diệt phần lớn ban lãnh đạo cấp cao của Hezbollah, củng cố sự tự tin và dẫn đến các đợt tấn công quyết liệt hơn. Quân đội Israel tiến vào miền nam Liban, không quân thì ám sát tổng thư ký Hezbollah, Hassan Nasrallah. Tiếp đó, Israel phá hủy phần lớn hệ thống phòng không Iran và đánh chặn thành công nhiều đợt tên lửa dồn dập từ Tehran, từ đó nâng cao năng lực phòng thủ và phản công. Sau hơn một năm kể từ ngày 7/10, lãnh đạo Israel tin rằng họ đang có cơ hội hiếm có để giáng đòn quyết định vào chương trình hạt nhân Iran. Dù cách tiếp cận này đã làm suy giảm ảnh hưởng khu vực của Iran, nó vẫn không thể giải quyết vấn đề lớn nhất và lâu dài nhất của Israel: xung đột với người Palestine. Tại Gaza, chiến dịch trả đũa của Israel đã gây ra sự tàn phá nặng nề, tạo nên hình ảnh đáng sợ về sức mạnh quân sự của nước này, và làm suy yếu Hamas trong một thế hệ. Nhưng chiến thắng quân sự đó không mang lại một lộ trình rõ ràng cho tương lai của Gaza hay vấn đề Palestine rộng lớn hơn. Thủ tướng Netanyahu vẫn từ chối chấm dứt chiến tranh, không đồng ý để Hamas — dù là tàn dư — tiếp tục kiểm soát Gaza, cũng như không chấp nhận để các nhóm Palestine ôn hòa khác thay thế. “Chúng ta giờ chỉ còn những lựa chọn tồi,” cựu Ngoại trưởng Tzipi Livni nhận định. “Hoặc tiếp tục chiếm đóng, hoặc hỗn loạn — thay vì một tiến trình ngoại giao có sự tham gia của các bên ôn hòa trong khu vực và Palestine, những người có thể thay đổi hiện thực cho cả hai phía.”
Tình trạng thiếu định hướng tương tự cũng có thể xảy ra với Iran nếu Israel không xác định rõ mục tiêu và chiến lược thoát ra sau chiến dịch. Hiện tại, Israel hy vọng Mỹ sẽ tham gia vào cuộc tấn công, hỗ trợ phá hủy các cơ sở làm giàu uranium của Iran. Nhưng nếu Mỹ không nhập cuộc, và Iran từ chối ngừng chương trình hạt nhân, thì vẫn chưa rõ liệu học thuyết quân sự mới đầy quyết đoán của Israel có mang lại một bước ngoặt chiến lược đúng như mong muốn hay không.
Đăng bình luận
Ý kiến độc giả