Sống thọ hơn mà không cần nhịn đói: Bí quyết có thể nằm ở việc giảm isoleucine trong thực đơn hằng ngày

Cắt giảm isoleucine trong chế độ ăn: Bí mật mới để kéo dài tuổi thọ mà không cần ăn kiêng khắc nghiệt. Trong nhiều thập kỷ qua, các nghiên cứu trên chuột, khỉ và cả giun tròn đều cho thấy: hạn chế lượng calo nạp vào cơ thể có thể giúp kéo dài tuổi thọ. Tuy nhiên, việc phải sống trong tình trạng "bụng đói thường trực" không nằm trong danh sách mong muốn của hầu hết mọi người. Khi cuộc sống thật sự bắt đầu chen vào với những buổi tiệc sinh nhật hay tiệc nướng BBQ, việc duy trì chế độ ăn kiêng nghiêm ngặt gần như là điều không tưởng. Vì thế, khi nhóm nghiên cứu tại Đại học Wisconsin bắt đầu đào sâu về chủ đề cắt giảm calo, họ phát hiện rằng: không chỉ số lượng calo, mà cả thành phần dinh dưỡng trong khẩu phần ăn cũng đóng vai trò then chốt đối với tuổi thọ. Từ đó, trọng tâm nghiên cứu dần chuyển sang protein – nhóm chất dinh dưỡng cấu thành từ 20 loại axit amin, trong đó có 9 loại cơ thể người không thể tự tổng hợp, gọi là axit amin thiết yếu.

Không phải lượng protein, mà là chất lượng protein mới là chìa khóa. Những nghiên cứu ban đầu cho thấy: việc giảm lượng protein tổng thể trong khẩu phần ăn có thể đem lại lợi ích tương tự như việc cắt giảm calo – giúp kiểm soát đường huyết tốt hơn, vòng eo thon gọn hơn. Tuy nhiên, nếu giảm quá mức, đặc biệt ở động vật lớn tuổi, sẽ dẫn đến mất cơ bắp – điều hoàn toàn không mong muốn. Tiến sĩ Dudley Lamming, chuyên gia nghiên cứu chuyển hóa, đã đặt ra một câu hỏi quan trọng: Liệu tác dụng kỳ diệu kia có nằm ở một vài loại axit amin cụ thể, thay vì cả nhóm protein? Ông và nhóm nghiên cứu tập trung vào nhóm axit amin chuỗi nhánh (BCAA) – bao gồm leucine, isoleucine và valine – vốn phổ biến trong thực phẩm bổ sung thể hình vì khả năng hỗ trợ tăng cơ. Thay vì xem chúng như một khối thống nhất, họ phân tích từng axit amin riêng biệt, và isoleucine nhanh chóng trở thành tâm điểm.

Giảm isoleucine giúp chuột sống lâu, khỏe mạnh hơn. Khi nhóm nghiên cứu giảm khoảng 2/3 isoleucine trong khẩu phần ăn của chuột (ở độ tuổi tương đương 30 tuổi người), kết quả vô cùng bất ngờ: "Rất nhanh chóng, chúng tôi thấy những con chuột ăn ít isoleucine giảm đáng kể lượng mỡ cơ thể – chúng trở nên thon gọn hơn, ít mỡ hơn," Lamming cho biết. Điều thú vị là lượng calo nạp vào thậm chí còn tăng, do chuột ăn nhiều hơn để bù lại axit amin bị thiếu. Tuy nhiên, chuyển hóa của chúng tăng mạnh đến mức vẫn giữ được vóc dáng gọn gàng. Kết quả cuối cùng: Chuột đực sống lâu hơn khoảng 33%, chuột cái sống lâu hơn khoảng 7%. Máu ổn định hơn, cơ bắp chắc khỏe hơn, ít dấu hiệu lão hóa hơn (theo 26 chỉ số kiểm tra sức khỏe như lực tay, tình trạng lông, hoạt động...). Tỷ lệ mắc ung thư – nguyên nhân tử vong phổ biến ở chuột lớn tuổi – giảm rõ rệt, đặc biệt là ở chuột đực. Tình trạng phì đại tuyến tiền liệt cũng được cải thiện. Vì sao giảm isoleucine lại có tác dụng thần kỳ đến vậy? Tất cả con đường nghiên cứu lão hóa đều dẫn đến mTOR – một cảm biến phân tử có khả năng nhận diện mức độ axit amin trong cơ thể. Khi isoleucine giảm, hoạt động của mTOR cũng giảm, từ đó: Làm chậm các tín hiệu tăng trưởng gây ung thư. Giảm quá trình hao mòn tế bào do lão hóa. Tăng hormone hỗ trợ cơ thể chịu lạnh và được nghiên cứu như một liệu pháp tiềm năng cho bệnh tiểu đường Chính những con đường sinh học này, mặc dù còn đang được tiếp tục giải mã, có thể là lý do vì sao chỉ cần điều chỉnh một axit amin duy nhất đã mang lại hiệu quả vượt trội so với việc giảm toàn bộ protein. Còn với con người thì sao? Chúng ta không thể loại bỏ hoàn toàn isoleucine vì nó cần thiết cho quá trình tạo hemoglobin, miễn dịch và nhiều chức năng sống khác. Tuy nhiên, các khảo sát ở Wisconsin và dữ liệu quốc gia tại Mỹ cho thấy: Những người có chỉ số BMI cao hơn thường ăn nhiều isoleucine hơn mức cần thiết, do tiêu thụ nhiều trứng, thịt bò, gà, pho mát và đậu nành tinh chế. Tiến sĩ Lamming nhấn mạnh: "Chúng ta không thể chuyển toàn bộ nhân loại sang chế độ ăn ít isoleucine ngay lập tức. Nhưng việc xác định rõ vai trò của một axit amin cụ thể đưa chúng ta đến gần hơn với giải pháp cho sức khỏe con người – có thể là thuốc ức chế isoleucine hoặc chế độ ăn điều chỉnh hợp lý." Mô hình dinh dưỡng của nhóm cho thấy: chỉ cần tăng rau củ, trái cây, ngũ cốc nguyên cám và giảm thịt đỏ, tổng lượng isoleucine nạp vào đã có thể giảm mà không cần kế hoạch ăn kiêng phức tạp. Bước tiếp theo: thử nghiệm lâm sàng trên người. Nghiên cứu trên chuột sử dụng các chủng có đa dạng di truyền cao, gần giống với sự đa dạng của người, giúp tăng độ tin cậy khi suy luận sang con người. Tuy nhiên, các thử nghiệm lâm sàng nghiêm ngặt trên người vẫn là điều cần thiết. Hiện tại, các nhà khoa học đang xem xét xem liệu việc giảm isoleucine tạm thời (theo kiểu ăn kiêng giả nhịn ăn trong 5 ngày) có thể mang lại hiệu quả tương tự như trên chuột hay không. "Có thể chỉ cần ăn uống lành mạnh hơn – nghĩa là ít thịt đỏ, nhiều rau củ – là đủ để giảm isoleucine xuống mức có lợi," Lamming kết luận.

Sống lâu hơn không cần nhịn đói, chỉ cần ăn khôn ngoan hơn. Sống lâu khỏe mạnh không chỉ phụ thuộc vào việc ăn ít, mà còn ăn đúng và hợp lý. Nghiên cứu mới nhất cho thấy: thay vì ép mình vào chế độ ăn kiêng cực đoan, chỉ cần giảm một thành phần – isoleucine – cũng có thể mang lại tuổi thọ cao hơn. Biến các phát hiện phòng thí nghiệm thành thói quen trên đĩa ăn hàng ngày không dễ dàng. Nhưng con đường đã rõ ràng hơn rất nhiều so với những ngày đầu chỉ đơn giản nói: "hãy ăn ít đi".